Vertrouwenspersoon: wordt het wettelijk verplicht?

Veiligheid op de werkvloer krijgt steeds meer aandacht in onze samenleving, en dat is maar goed ook. Door recente incidenten bij grote bedrijven staat dit onderwerp volop in de schijnwerpers, niet alleen binnen de organisaties zelf, maar ook in de politiek. In reactie op deze ontwikkelingen heeft de Tweede Kamer in Nederland versneld een wetsvoorstel ingediend om het aanstellen van een vertrouwenspersoon bij bedrijven wettelijk te verplichten. Dit voorstel kreeg op 23 mei 2023 steun van een meerderheid van de Kamerleden. Bedrijven met meer dan 10 medewerkers zouden verplicht worden een vertrouwenspersoon aan te stellen. Het is nu wachten op de goedkeuring van de Eerste Kamer.

Waarom een vertrouwenspersoon verplicht stellen?

Werkgevers zijn volgens de Arbowet al wettelijk verplicht om een veilige werkplek te bieden. Psychosociale arbeidsbelasting (PSA), zoals pesten, intimidatie en discriminatie, valt ook onder deze wet. Het nieuwe wetsvoorstel gaat nog een stap verder en verplicht bedrijven expliciet om een vertrouwenspersoon aan te stellen, ongeacht de grootte van het bedrijf. Hiermee wil de Tweede Kamer de positie van de vertrouwenspersoon versterken en gedragsverandering stimuleren. Het doel: een veilige werkomgeving voor iedereen.

Een vertrouwenspersoon biedt werknemers een vertrouwelijk aanspreekpunt voor meldingen van ongewenst gedrag, zoals (seksuele) intimidatie, discriminatie, pesten, machtsmisbruik, fraude of diefstal. Deze zaken kunnen een grote impact hebben op medewerkers, en het is belangrijk dat ze dit in vertrouwen kunnen bespreken met een onafhankelijke persoon. De vertrouwenspersoon helpt hen niet alleen hun verhaal te doen, maar geeft ook advies over de mogelijke vervolgstappen.

Welke opties hebben werkgevers?

Als de wetswijziging wordt doorgevoerd, hebben werkgevers twee opties: het aanstellen van een interne vertrouwenspersoon of het inhuren van een externe vertrouwenspersoon.

1. Interne vertrouwenspersoon: Een werknemer binnen het bedrijf vervult naast zijn/haar normale functie de rol van vertrouwenspersoon. Deze persoon moet opgeleid worden en cursussen volgen om de benodigde certificaten te behalen. Dit is een investering in tijd en geld. Een nadeel kan zijn dat er interne conflicten ontstaan tussen de vertrouwenspersoon en andere medewerkers, wat de onafhankelijkheid van de interne vertrouwenspersoon kan beperken.
2. Externe vertrouwenspersoon: Dit is een gecertificeerde professional die door een externe organisatie wordt ingehuurd. Het voordeel van een externe vertrouwenspersoon is de onafhankelijkheid en professionele expertise. Bovendien hoeven bedrijven geen tijd of geld te besteden aan de opleiding van een interne vertrouwenspersoon. Werknemers kunnen anoniem en met meer vertrouwen contact opnemen met een externe partij als dat nodig is.

Wat zijn de gevolgen voor werkgevers zonder vertrouwenspersoon?

Zodra de wet in werking treedt, moeten bedrijven voldoen aan de verplichting om een vertrouwenspersoon aan te stellen. Doen ze dat niet, dan kunnen zowel de ondernemingsraad, werknemersvertegenwoordigers als werknemers zelf een klacht indienen bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zonder een vertrouwenspersoon en een duidelijk protocol voor ongewenst gedrag op de werkvloer, kan de organisatie in juridische problemen komen en mogelijk aansprakelijk worden gesteld.

Voordelen van de verplichting van een vertrouwenspersoon

Ongewenste omgangsvormen op de werkvloer kunnen ernstige gevolgen hebben voor medewerkers. Slachtoffers van bijvoorbeeld pesten of intimidatie worden vaak minder productief, melden zich vaker ziek, of besluiten het bedrijf te verlaten. In het ergste geval kunnen medewerkers arbeidsongeschikt raken. Volgens een rapport van Arbobalans uit 2020 zijn psychische klachten verantwoordelijk voor 64% van de verzuimkosten, wat jaarlijks neerkomt op een bedrag van 6 miljard euro.

Een vertrouwenspersoon kan bijdragen aan het voorkomen van dit soort problemen door een veilige omgeving te bieden waar medewerkers hun zorgen kunnen delen. Dit helpt niet alleen bij het welzijn van de werknemer, maar vermindert ook de verzuimkosten en draagt bij aan een positieve werksfeer. Uiteindelijk is dit in het belang van zowel de werknemer als de werkgever.

Conclusie

Hoewel het momenteel nog geen wettelijke verplichting is, lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat elk bedrijf met meer dan 10 medewerkers een vertrouwenspersoon moet aanstellen. Het hebben van een vertrouwenspersoon biedt veel voordelen: het zorgt voor een veiligere werkplek, vermindert de kans op juridische problemen en draagt bij aan het welzijn van werknemers.

Voor werkgevers is het verstandig om alvast na te denken over de keuze tussen een interne of externe vertrouwenspersoon. In beide gevallen zorgt het voor een betere bescherming van werknemers en helpt het om te voldoen aan de eisen van de Arbowet. Zodra de wet is goedgekeurd door de Eerste Kamer, zal het ontbreken van een vertrouwenspersoon niet alleen juridisch, maar ook moreel moeilijk te verantwoorden zijn.

Het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon is niet alleen een stap vooruit voor het welzijn van de werknemers, maar ook voor de gezondheid van de organisatie als geheel.